NIEPRAWIDŁOWOŚCI W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
• FINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW KRAJOWYCH
• WSPÓŁFINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ
/ PO NOWELIZACJI USTAWY PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH /
• NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY I NARUSZENIA USTAWY PZP
• SPOSOBY IDENTYFIKOWANIA I ZAPOBIEGANIA
• KONSEKWENCJE DLA ZAMAWIAJĄCYCH
WARSZAWA, 24. – 25. SIERPNIA 2017 ROKU
Szanowni Państwo,
W imieniu firmy KONTRAKT Doradztwo – Konsultacje uprzejmie zapraszam do udziału w szkoleniu, podczas którego zostaną omówione najczęściej spotykane nieprawidłowości w postępowaniach finansowanych ze środków krajowych i współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej po nowelizacji przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych oraz konsekwencje tych nieprawidłowości dla Zamawiających.
-
celem szkolenia jest : wskazanie głównych obszarów ryzyka / w bardzo praktycznym ujęciu /, występujących na etapie :
-
przygotowania i przeprowadzenia procedury,
-
realizacji umowy z wybranym wykonawcą,
-
szkolenie jest przeznaczone dla : osób zobowiązanych do przeprowadzania procedur o udzielenie zamówienia publicznego: kierowników jednostek, kierowników komórek organizacyjnych odpowiedzialnych za przeprowadzenie postępowania oraz pracowników, którzy pragną poszerzyć swoją wiedzę z zakresu zamówień publicznych; szkolenie adresowane jest również do osób, które zajmują się kontrolą zamówień publicznych oraz osób wchodzących w składy komisji przetargowych;
Uczestnicy szkolenia otrzymają na płycie CD bogaty zestaw praktycznych materiałów do bezpośredniego wykorzystania w codziennej pracy i wybrane – na potrzeby szkolenia – materiały w formie skryptu oraz notes, długopis i zaświadczenie o udziale w szkoleniu.
-
szkolenie prowadzi : MGR AGATA MICHAŁEK – BUDZICZ
absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego;
od 1996 roku specjalizuje się w problematyce zamówień publicznych, pełniąc funkcje kierownicze w : Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie; Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Krakowie SA, Muzeum Wojska Polskiego, gdzie m.in.zarządzała zamówieniami publicznymi, zamówieniami sektorowymi, zamówieniami publicznymi sektorowymi o bardzo dużej wartości oraz odpowiadała za przygotowanie i realizację projektów inwestycyjnych finansowanych z funduszy Unii Europejskiej,
od 2010 roku niezależny konsultant w dziedzinie zamówień publicznych;
łącznie :
-
przygotowała i przeprowadziła zamówienia publiczne oraz zamówienia sektorowe o wartości około 4,5 mld PLN,
-
audytowała zamówienia publiczne oraz zamówienia sektorowe o wartości około 2 mld złotych,
ceniony wykładowca w dziedzinie zamówień publicznych, w tym m.in. w zakresie : zamówień publicznych realizowanych w ramach programów operacyjnych POPC, POIR, POWER, POIŚ, EFS, ZPORR, RPO związanych z robotami budowlanymi i pracami projektowymi, zamawianiem systemów informatycznych i sprzętu IT, dostaw infrastrukturalnych, usług szkoleniowych i edukacyjnych, zamówień sektorowych oraz planowania, realizacji, kontroli i audytu zamówień publicznych;
łącznie przeszkoliła ponad 10.000 osób w dziedzinie zamówień publicznych,
-
od 2012 roku ekspert wiodący ds. zamówień publicznych Ambasady Federacji Szwajcarii w projekcie Szwajcarsko – Polskiego Programu Współpracy ,
-
niezależny doradca ds. spraw zamówień publicznych w projektach realizowanych ze środków krajowych i Unii Europejskiej przez inwestorów publicznych i prywatnych ( w tym beneficjentów programów unijnych ),
-
prowadziła zajęcia na temat nieprawidłowości w zamówieniach publicznych m.in. dla audytorów projektów unijnych w jednostkach organizacyjnych administracji rządowej oraz pracowników w jednostkach organizacyjnych administracji samorządowej,
-
konsultant do spraw zamówień publicznych – audytor postępowań o udzielenie zamówienia publicznego finansowanych ze środków krajowych i współfinansowanych ze środków pomocowych dla organów szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości,
-
autorka poradników i opracowań na temat zamówień publicznych,
-
szkolenie trwa 16 godzin lekcyjnych , które w całości są przeznaczone na przekazanie praktycznej wiedzy, na temat będący przedmiotem szkolenia,
-
uczestnicy szkolenia otrzymują materiały dotyczące problematyki szkolenia , notes, długopisoraz zaświadczenie o udziale w szkoleniu,
-
szkolenie odbędzie się w WARSZAWIE, w dniach 24. sierpnia ( 10.00 – 16.00 ) – 25. sierpnia ( 9.00 – 15.00 ) 2017 roku; sala konferencyjna Spółdzielczego Centrum Konferencyjno – Szkoleniowego „ ŻURAWIA ”, ul. Żurawia 47 ( róg ul. Poznańskiej i Żurawiej ), tel. : 22 / 6300500, www.scsk.pl – budynek znajduje się w centrum miasta, 5 minut spacerem od Dworca Centralnego w stronę ul. Marszałkowskiej ),
-
w czasie przerw, dla uczestników przewidziano kawę, herbatę, zimne napoje, drobny poczęstunek oraz obiad,
-
koszt uczestniczenia jednej osoby wynosi 750,00 PLN + 23. proc. VAT / nie zawiera kosztów noclegu / ;
-
uwaga :
– w przypadku złożenia oświadczenia, że szkolenie jest finansowane przynajmniej w 70% ze środków publicznych oraz ma charakter kształcenia zawodowego lub służy przekwalifikowaniu zawodowemu pracowników – przysługuje zwolnienie z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT,
-
warunkiem uczestniczenia w szkoleniu jest :
1. w terminie do 18. sierpnia 2017 roku przesłanie formularza zgłoszenia udziału w szkoleniu na adres : KONTRAKT Doradztwo – Konsultacje, 31 – 153 Kraków, ul. Szlak 65 lub faksem : 12 / 633 23 43 lub e-mailem na konto:kontrakt@kontrakt-firma.pl oraz
2. wniesienie opłaty – wyłącznie po szkoleniu – w terminie do 7 dni od otrzymania faktury – na konto : KONTRAKT Doradztwo – Konsultacje ; Bank PKO S.A., Oddział w Krakowie, NRB 86 1240 4650 1111 0000 5155 9937.
Faktury zostaną wystawione po zakończeniu szkolenia i przesłane pocztą poleconą na adres wskazany przez podmioty zgłaszające osoby do udziału w szkoleniu.
Jednocześnie, uprzejmie informuję, że :
1. rezygnacja z udziału w szkoleniu na 3 dni przed datą rozpoczęcia szkolenia powoduje konieczność poniesienia pełnych kosztów za udział w szkoleniu,
2. program szkolenia podlega ochronie prawnoautorskiej i nie może być wykorzystywany bez zgody firmy KONTRAKT Doradztwo – Konsultacje.
W razie jakichkolwiek pytań lub wątpliwości, uprzejmie proszę o kontakt.
Z wyrazami szacunku ,
Bolesław Budzicz
Pełnomocnik
502 / 174601, 12 / 633 23 43
Uwaga : w ramach projektów finansowanych ze środków krajowych, programów pomocowych Unii Europejskiej oraz z innych źródeł, proponujemy Państwu kompleksowe działania konsultacyjne w tym m.in. wybór trybu z uwzględnieniem specyfiki planowanego zamówienia, przygotowanie SIWZ oraz przeprowadzenie postępowania zgodnie z obowiązującymi przepisami w celu uniknięcia zarzutów o błędy przy udzieleniu zamówienia publicznego oraz korekt nakładanych na beneficjentów środków pomocowych; konsultacje mogą mieć formę np. szkoleń wewnętrznych, podczas których Zamawiający będą mogli zweryfikować poprawność merytoryczną i formalną realizacji zamierzonych przedsięwzięć oraz prawidłowo przygotować się do udzielenia zamówienia publicznego na dostawy, usługi oraz roboty budowlane i usługi projektowe; wyniki kontroli zamówień publicznych jednoznacznie wskazują na brak wiedzy i doświadczenia dysponentów środków publicznych we właściwym przygotowaniu postępowania, jego przeprowadzeniu i zarządzaniu umową o zamówienie publiczne; dlatego, zachęcamy do rozważenia nawiązania współpracy z naszą firmą,
PROGRAM SZKOLENIA :
NIEPRAWIDŁOWOŚCI W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
• FINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW KRAJOWYCH
• WSPÓŁFINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ
/ PO NOWELIZACJI USTAWY PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH /
• NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY I NARUSZENIA USTAWY PZP
• SPOSOBY IDENTYFIKOWANIA I ZAPOBIEGANIA
• KONSEKWENCJE DLA ZAMAWIAJĄCYCH
WARSZAWA, 24. – 25. SIERPNIA 2017 ROKU
Dzień I : 10.00 – 16.00
1. Zasady udzielania zamówień – wytyczne KE i prawo krajowe:
- jawność –znacznie poszerzone zasady jawności po nowelizacji ustawy PZP z 22. czerwca 2016 roku
- równe traktowanie wykonawców,
- zasada uczciwej konkurencji.
2. Unikanie procedury wynikającej z wartości zamówienia: niedopuszczalny podział zamówień na części celem uniknięcia stosowania przepisów ustawy Pzp:
- udzielanie zamówienia w częściach w celu uniknięcia stosowania przepisów ustawy Pzp,
- dopuszczalny ( w tym wymagany po nowelizacji ustawy Pzp z dnia 22 czerwca 2016 roku) i niedopuszczalny podział zamówienia,
- szacowanie wartości zamówień w przedsięwzięciach kilkuletnich,
- zasady szacowania wartości zamówienia w przypadkach braku rozstrzygnięcia jednej lub większej ilości części postępowania,
- szacowanie wartości zamówień nieplanowanych,
- stosowanie art.6 a ustawy Pzp,
- zamówienia do 30.000 EUR.- bardzo wysoki poziom ryzyka wydatkowania środków publicznych z naruszeniem art.44 ust.3 ustawy o finansach publicznych oraz zasad wynikających z Komunikatu Wyjaśniającego KE z 2006 roku w sprawie zamówień, do których nie stosuje się lub stosuje się częściowo przepisy dotyczące zamówień publicznych.
3. Budowa Planu Zamówień Publicznych – obowiązek Zamawiającego – od stycznia 2017 roku.
- zasady budowy planu zamówień publicznych i jego upubliczniania,
- nadzór nad budową planu ( konieczność powołania komórki ds. planowania i nadzoru nad realizacją i korektami planu zamówień publicznych),
- plan zamówień a budżet/plan finansowy.
4. Obowiązek ogłoszeniowy w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego; istotne informacje, dotyczące :
- opisu przedmiotu zamówienia ,
- warunków udziału w postępowaniu,
- kryteriów oceny ofert ( po nowelizacji)
- terminu składania ofert,
- terminu realizacji zamówienia,
- udzielania zamówień w częściach ,
- warunków płatności (odbiory częściowe i faktury częściowe)
- przewidywanych zmian w umowie
zawarte w ogłoszeniu i ich wpływ na poprawną realizację zamówienia.
4.1. Różnice w treści ogłoszenia wynikające z zastosowanego trybu udzielania zamówienia.
- przetarg nieograniczony
- przetarg ograniczony – ryzyka stosowania „trybu podstawowego”
- negocjacje z ogłoszeniem
- dialog konkurencyjny
- partnerstwo innowacyjne
5. Komisja ,,przetargowa’’ i ”Zespół”:
- powołanie, status i działanie,
- udział pracowników merytorycznych w pracach komisji przetargowej,
- zasada indywidualizacji odpowiedzialności,
- nadzór nad pracą komisji.
- rola, zadania i odpowiedzialność członków Zespołu
6. Warunki udziału w postępowaniu jako główny instrument służący zbudowaniu postępowania „pod konkretnego wykonawcę”:
- doświadczenie wykonawcy (wykaz wykonanych robót, wykaz wykonanych bądź wykonywanych usług lub dostaw),
- potencjał techniczny,
- osoby zdolne do wykonania zamówienia,
- sytuacja ekonomiczna i finansowa.
6.1. Warunek a jego opis,
6.2. Warunek a przedmiot zamówienia – wymagania wynikające z ustawy Pzp: niezbędny, proporcjonalny, związany z przedmiotem zamówienia).
6.3. Warunek i opis spełniania warunku udziału na tle orzecznictwa KIO.
6.4. Kontrola i nadzór nad zasadami budowy warunków udziału w postępowaniu.
6.5. Warunki udziału – negatywne. Obowiązki zamawiającego, dotyczące wykluczenia wykonawcy wynikające z art. 24 ustawy- po nowelizacji.
6.6. Konsorcjum w postępowaniu. Warunki udziału w postępowaniu – zasady spełniania warunków przez wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia publicznego z uwzględnienie znowelizowanych przepisów Pzp – bezprawne praktyki zamawiających ograniczające prawa wykonawców występujących wspólnie, skutkujące wykluczeniem ich z postępowań.
7. Wykonawca a Podwykonawca. Poleganie na zasobach podmiotów trzecich ( kiedy podwykonawca, a kiedy poleganie ). Istotne zmiany po nowelizacji w zakresie posługiwania się zasobami podmiotów trzecich.
8. Żądanie dokumentów od wykonawców ( w tym „procedura odwrócona – wprowadzona nowelizacją ustawy Pzp) – najczęściej popełniane nieprawidłowości po nowelizacji ustawy Pzp:
- JEDZ – Jednolity Europejski Dokument Zamówienia – zasady wynikające z Dyrektywy Klasycznej i znowelizowanej ustawy Pzp – najczęściej popełniane błędy, opinie UZP,
- zakres żądania i odpowiedzialność zamawiającego za naruszenie zasad ustawy PZP w zakresie żądanych dokumentów – w zależności od doboru trybu, w jakim jest prowadzone postępowanie,
- zasady uzupełniania dokumentów po nowelizacji,
- dokumenty podmiotu trzeciego,
- dokumenty podwykonawców.
9. Kryteria oceny ofert – jako sposób wyboru konkretnej firmy – ( szczególnie w związku z obligatoryjnym stosowaniem przepisów art. 91 ust.2 ( z zastrzeżeniem art.91 ust.2a):
- jakość, w tym parametry techniczne, właściwości estetyczne i funkcjonalne,
- aspekty społeczne
- aspekty środowiskowe,
- aspekty innowacyjne
- organizacja, kwalifikacje zawodowe i doświadczenie osób wyznaczonych do realizacji zamówienia
- serwis posprzedażny oraz pomoc techniczna, warunki dostawy, takie jak termin dostawy, sposób dostawy, czas dostawy, okres realizacji.
9.1. Błędy w ocenie i skutki nieprawidłowego określenia wag kryteriów oceny ofert.
9.2. Zakaz stosowania kryteriów uznaniowych. Przykłady stosowania kryteriów uznaniowych.
9.3. Szczególne zasady dotyczące udzielania ( w tym stosowania kryteriów dla usług społecznych (art.138g – 138s.) znowelizowanej ustawy Pzp – bardzo wysoki poziom ryzyka nadużyć ze względu na sposób sformułowani w znowelizowanej Pzp zasad udzielania „usług społecznych.”
10. Bezprawne działania Zamawiającego w zakresie wykluczenia wykonawcy z postępowania oraz w zakresie odrzucenia oferty w postępowaniu – naruszenia art. 24 oraz art. 89 ustawy Pzp.
Dzień II: 9.00- 15.00
1. Przygotowanie postępowania – opis przedmiotu zamówienia jako skuteczna metoda na „ustawienie” postępowania pod konkretnego wykonawcę/producenta.
- błędy w opisie przedmiotu zamówienia,
- skutek naruszenia przepisów PZP w zakresie opisu przedmiotu zamówienia
- ustawowe przesłanki (art.29 ust.3) dopuszczające stosowanie w OPZ :znaków towarowych, patentów, pochodzenia, źródła lub szczególnego procesu, który charakteryzuje produkty .. Rozwiązania równoważne – obowiązki Zamawiającego i Wykonawcy w zakresie określenia/udowodnienia równoważności.
- opis przedmiotu zamówienia na dostawy
- opis przedmiotu zamówienia na usługi,
- szczególne zasady dotyczące OPZ na roboty budowlane. Nowe przepisy dotyczące zasad sporządzania opisu przedmiotu zamówienia na roboty budowlane. Ryzyka i potencjalne korzyści.
1.1. Błędy w opisie przedmiotu zamówienia – skutki dla realizacji umowy („konieczność” zawierania aneksów – b. duży obszar ryzyka po nowelizacji – nowe brzmienie art.144 ust.1).
1.2. Sposób i narzędzia kontroli w zakresie opracowania OPZ.
2. Wartość zamówienia – ustawowe wymagania dotyczące ustalania szacunkowej wartość zamówienia, przykłady :
- wartość zamówienia: roboty budowlane – szczególne zasady ustalania wartości zamówienia (kosztorys inwestorski, aktualność kosztorysu inwestorskiego),
- wartość zamówienia na wykonania zamówienia „zaprojektuj i wybuduj”,
- wartość zamówienia na usługi, w tym usługi okresowe,
- wartość zamówienia na dostawy, w tym dostawy okresowe,
- błędne oszacowanie wartości zamówienia – celowe zaniżanie wartości zamówienia celem uniknięcia stosowania przepisów ustawy oraz celowe zawyżanie wartości zamówienia (przeszacowane kosztorysy inwestorskie, przeszacowane wartości usług innowacyjnych).
3. Projekt umowy jako integralny element Opisu Przedmiotu Zamówienia ( istotne klauzule umowne dla poprawnej realizacji zamówienia ). Zawieranie umów niekorzystnych dla Zamawiającego w zakresie:
- niedookreślenie opisu przedmiotu umowy
- braku kar umownych lub fakultatywnej możliwości ich naliczania,
- niedookreślenia kar umownych,
- braku precyzyjnych wymagań wobec obowiązków wykonawcy i jego odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zamówienia,
- braku klauzul umownych w zakresie: przeniesienia autorskich praw majątkowych na ściśle określonych polach eksploatacji, udzielania licencji i sublicencji, przekazywania kodu źródłowego do oprogramowania,
- braku ściśle sprecyzowanych warunków gwarancji i serwisu
- brak zawarcia w IPU przewidywanych zmian w umowie.
4. Tryby prowadzenia postępowania. Stosowanie trybów niepodstawowych z naruszeniem Prawa zamówień publicznych:
- Zamówienie „z wolnej ręki” – rażące przykłady naruszeń prawa wspólnotowego i krajowego,
- Negocjacje bez ogłoszenia – tryb niekonkurencyjny – umożliwiający wybór „zaufanego” wykonawcy,
- Negocjacje z ogłoszeniem – przykłady negatywnych praktyk umożliwiających „ustawienie” postępowania pod konkretnego wykonawcę,
- Dialog konkurencyjny – zagrożenia dla uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców,
- Zapytanie o cenę – w świetle najnowszego orzecznictwa krajowego- stosowanie w bardzo wąskim zakresie dla dostaw i usług.
5. Wybór najkorzystniejszej oferty – największe obszary ryzyka :
- wyjaśnienia ofert,
- poprawa omyłek rachunkowych oraz omyłek pisarskich,
- procedura odwrócona – w przetargu nieograniczonym
- uzupełnienie dokumentów na potwierdzenie warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego – w świetle nowelizacji,
- rażąco niska cena, zwalczanie dumpingu
- wybór oferty najkorzystniejszej.
6. Umowy – podstawowe niezbędne elementy umowy :
- Terminy wykonania zamówienia- zasady dotyczące ich ustalania, obowiązki zamawiającego w zakresie ustalania realnego terminu realizacji – (orzecznictwo KIO). Ustalanie zbyt krótkiego terminu jako element ograniczający konkurencje. Bezprawne aneksowanie zawartych umów wydłużające termin realizacji zamówienia .
- Przewidywanie zmian w umowie –art.144 ust.1 ustawy Pzp.
- Wybór wynagrodzenia: ryczałtowe, ryczałtowo-ilościowe, kosztorysowe – najczęściej spotykane nieprawidłowości przy zmianie (zwiększeniu wynagrodzenia wykonawcy).
- Czynności związane z zabezpieczeniem należytego wykonania umowy.
- Zasady dokonywania odbioru przedmiotu umowy – jeden z największych obszarów nadużyć przy realizacji zamówienia – przykłady .
- Nadzór merytoryczny nad realizacją umowy – odpowiedzialność pracowników za dokonywanie odbiorów. Rola „Zespołu”. Poświadczanie nieprawdy w protokołach odbiorów.
- Nienaliczanie kar umownych za nienależyte wykonanie umowy.
- Zaniechania w egzekwowaniu obowiązków wykonawcy wynikających z warunków gwarancji.
- Nieważność bezwzględna umowy a unieważnialność umowy- przesłanki i skutki,
- Możliwość rozwiązania umowy- wprowadzona nowelizacją ustawy Pzp z 22 czerwca 2016 roku.
7. Naruszenia ustawy – Prawo zamówień publicznych , w tym również omówienie naruszeń popełnione przez zamawiających, stwierdzonych podczas kontroli zrealizowanych przez Prezesa UZP, służby audytu KE, CBA :
- brak precyzyjnego określenia sposobu oceny warunków udziału w postępowaniu
- błędy dokonywane przy ocenie ofert ( niezasadne wykluczenie wykonawcy, zaniechanie wykluczenia wykonawcy, nie odrzucenie oferty wykonawcy pomimo obligatoryjnych przesłanek wynikających z treści art. 89 ustawy Pzp),
- niestosowanie art.26 ust.3 – zaniechanie wezwanie Wykonawcy do uzupełnienia dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu,
- nieuprawnione stosowanie trybów niekonkurencyjnych,
- błędne podstawy prawne w informacjach dot. odrzucenia ofert,
- nieuprawnione dzielenie zamówienia na części ,
- nieuprawnione stosowanie trybów przyspieszonych,
- błędy z zamieszczanych ogłoszeniach (formalno-prawne, merytoryczne),
- niekompletność SIWZ zamieszczanej na stronach internetowych zamawiającego
- naruszenie zasady jawności,
- wielokrotne dokonywanie zmian w SIWZ bez przesunięcia terminu składania ofert
- wadliwe dokumentowanie postępowań ,
- utrudnianie dostępu do wglądu w oferty wykonawców,
- błędne dokonywanie poprawiania omyłek rachunkowych, błędne dokonywanie poprawek w ofertach wykonawców,
- dyskryminacja podmiotów zagranicznych,
oraz
- naruszenia dotyczące szacowania zamówienia,
- naruszenia dotyczące trybów niekonkurencyjnych,
- naruszenia dotyczące kryteriów oceny ofert,
- naruszenia dotyczące opisu przedmiotu zamówienia,
- naruszenia dotyczące oceny ofert,
- naruszenia dotyczące warunków udziału w postępowaniu,
- naruszenia dotyczące zmiany umowy,
8. Zmowy przetargowe :
- definicja zmowy przetargowej
- opracowania dotyczące zapobieganiu zmowom przetargowym
- rodzaje zmów przetargowych
- możliwość zapobiegania zmowom przetargowym
- sposoby rozpoznawania
- obowiązki informacyjne w przypadku wykrycia zmowy przetargowej
- działania CBA i UOKiK – omówienie działań UOKiK CBA na przykładach wybranych wykrytych zmów przetargowych
Uwaga : program szkolenia podlega ochronie prawnoautorskiej i nie może być wykorzystywany bez zgody firmy KONTRAKT Doradztwo – Konsultacje.